De code van creativiteit. Hoe AI leert schrijven, schilderen en denken.
Zal een computer ooit een meesterwerk schilderen, een symfonie componeren of een prijswinnende roman schrijven? Mag een machine hopen ooit Rembrandt, Mozart of Shakespeare naar de kroon te steken?
De stormachtige ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie (AI) veranderen de wereld in rap tempo, en steeds meer menselijke taken worden net zo goed, of zelfs beter, door machines gedaan. Maar kunnen algoritmes ook concurreren met de krachtige menselijke creativiteit? Wat betekent het om creatief te zijn?
Hoeveel van onze emotionele reactie op kunst is eigenlijk een product van ons brein dat reageert op patronen en structuren? En wat kunnen machines daarvan leren?
In dit boek onderzoekt Marcus du Sautoy de aard van creativiteit. Het resultaat is een fascinerende verkenning van zowel AI als de essentie van wat het betekent om een mens te zijn.
Over de auteur
Marcus du Sautoy is hoogleraar wiskunde en Simonyi Professor for the The Public Understanding of Science aan Oxford University. Hij is bekend als presentator van de BBC-series The Story of Maths en The Code en schrijft regelmatig voor The Guardian, The Times en The Daily Telegraph.
Bekroonde auteur en wiskundige prof. Marcus du Sautoy verkent de toekomst van creativiteit en hoe machine learning ons begrip van wat het betekent om mens te zijn, zal verstoren, verrijken en transformeren.
Zal een computer ooit een symfonie componeren, een prijswinnende roman schrijven of een meesterwerk schilderen?
En zo ja, zouden we dan het verschil kunnen zien? Als mensen hebben we een buitengewoon vermogen om kunstwerken te maken die de betekenis van leven verheffen, uitbreiden en transformeren. Maar op veel andere gebieden schudden nieuwe ontwikkelingen in AI de status quo door elkaar, aangezien we ontdekken hoeveel van de taken die mensen uitvoeren even goed, zo niet beter, door machines kunnen worden uitgevoerd.
Maar kunnen machines creatief zijn, d.w.z. iets bedenken dat nieuw is, dat verrassend is en waarde heeft? Zullen ze binnenkort kunnen leren van de kunst die ons beweegt, en begrijpen wat haar onderscheidt van het alledaagse?
In The Creativity Code onderzoekt Marcus du Sautoy de aard van creativiteit, en geeft hij een essentiële gids over hoe algoritmen werken en de wiskundige regels die eraan ten grondslag liggen. Hij vraagt hoeveel van onze emotionele reactie op kunst een product is van onze hersenen die reageren op patroon en structuur, en wat het precies is om creatief te zijn in wiskunde, kunst, taal en muziek.
In een verkenning van zowel AI als de essentie van mens zijn, komt hij erachter hoe lang het kan duren voordat machines iets creatiefs bedenken, en of ze ons ertoe kunnen aanzetten zelf meer verbeeldingskracht te hebben.
Als je de onderwerpen wiskunde, algoritmen en kunstmatige intelligentie interessant vindt is dit boek een echte aanrader.
Het boek is een ontdekkingstocht langs schakende en Go-spelende computers, obscure wiskundigen en bekende klassieke componisten. Du Sautoy, gevierd wiskundige en wetenschapspopularisator te Oxford, is daarbij een prettige reisleider. Zijn schrijfstijl is vloeiend, goed te volgen en het boek is doorspekt met anekdotes, leuke feitjes en eerlijke bekentenissen.
Crisis
De belangrijkste van die bekentenissen is het feit dat de computer bij hem een existentiële crisis heeft veroorzaakt. Du Sautoy is bang dat de computer het beroep van wiskundige op termijn overbodig zal maken.
Lang dacht Du Sautoy dat het zo’n vaart niet zou lopen. Ja, computers werden eind vorige eeuw wel steeds beter, maar het bleven uiteindelijk toch maar domme apparaten die stapsgewijs een lijstje met opdrachten afwerken. Je kon er niet méér uithalen dan je erin had gestopt.
Deep Blue
Het eerste rimpeltje in de vijver kwam met de schaakcomputer die wereldkampioen Garri Kasparov in 1997 versloeg. Maar ook Deep Blue was nog een computer die domweg zoveel mogelijk scenario’s doorrekende. De echte doorbraak kwam een paar jaar geleden, beschrijft Du Sautoy. Toen ging een computer van Google Deepmind de strijd aan met ’s werelds beste speler van het ingewikkelde spel Go.
Dit is een heel ander spel dan schaken, want ‘het spel lijkt ingewikkelder te worden naarmate er meer stenen op het bod liggen’, schrijft Du Sautoy in zijn boek. ‘Bij schaken wordt het eenvoudiger naarmate de stukken geleidelijk van het bord verdwijnen.’ Lang dachten wetenschappers dan ook dat een computer nooit Go zou kunnen spelen.
Leren van fouten
Maar toen werden machine learning en kunstmatige intelligentie volwassen, een ommekeer. Computers waren niet langer domme apparaten die lijstjes afwerkten, er werden algoritmen bedacht waarmee computers voortaan konden leren van hun fouten. De neurale netwerken die dit voor elkaar kregen, waren in 2016 zo goed geworden dat Google Deepmind het aandurfde om wereldkampioen Lee Sedol uit te dagen.
Het resultaat was wereldnieuws, maar dit boek is alleen al de moeite waard vanwege de manier waarop Du Sautoy zijn eigen ongeloof beschrijft over de onverwachte nederlaag van de Zuid-Koreaan, die overigens eind vorig jaar gedesillusioneerd stopte als professioneel Go-speler.
Deze overwinning is zo bijzonder omdat de Go-spelende computer een vorm van creativiteit liet zien. Tijdens één van de partijen plaatste hij bijvoorbeeld een zet die een mens nooit had gedaan. Met dit soort anekdotes maakt Du Sautoy aannemelijk dat computers over niet al te lange tijd ook de creativiteit van topwiskundigen zullen evenaren of overtreffen.
Patroonherkenning
Want nieuwe dingen scheppen, dat kunnen algoritmen en computers al. Beroemd is het werk aan patroonherkenning van – opnieuw – Google, waarbij dierenkoppen opdoemen in willekeurige plaatjes. Dan is er het Nederlandse project, waarbij een computer honderden echte Rembrandts bestudeerde en op basis daarvan er zelf een creëerde. En niet te vergeten het componeren van muziek, ook dat kunnen computers tegenwoordig.
Du Sautoy beschrijft hoe hij op een ochtend zat te werken en op de radio een stuk van Bach hoorde. ‘Toen het was afgelopen, kwam de verrassing: de presentator vertelde dat het stuk door een algoritme was gemaakt. Wat ik vooral schokkend vond, was het feit dat ik tijdens het luisteren naar dat korte stukje muziek ontroerd was door wat ik hoorde. Kon een stukje code dat echt klaarspelen?’
Bronnen:
Hoe je met onze aanpak jouw doelstellingen kan bereiken?